Μακροζωία: ιστορία, επιστήμη, & τρόπος ζωής

ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ, & ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ

Η στάση σου απέναντι στη ζωή θα καθορίσει και τη στάση της ζωής απέναντί σου.
Khalil Gibran, 1883-1931

ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ
Η στάση μας απέναντι στη ζωή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητά της. 
Η γήρανση αποτελεί μια αναπόφευκτη, δυναμική διαδικασία, όμως η έρευνα δείχνει ότι μπορούμε να επηρεάσουμε τη διάρκειά της και –κυρίως– την ποιότητά της. 
Με τον όρο μακροζωία δεν εννοούμε μόνο την παράταση των ετών ζωής, αλλά και τη διατήρηση της υγείας και της λειτουργικότητας μέχρι το βιολογικό τέλος.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟΥ ΖΩΗΣ
Η διάρκεια ζωής του ανθρώπου αυξήθηκε θεαματικά τους τελευταίους αιώνες:

• Πρωτόγονος άνθρωπος: ~12 έτη.
• Εποχή Χαλκού (3η χιλιετία π. Χ.): ~18 έτη.
• Νεάντερταλ (100.000 χρόνια πριν): λίγοι ξεπερνούσαν τα 40–45 έτη.
• Κλασική Ελλάδα: ~20 έτη.
• Ελληνορωμαϊκή εποχή: ~31 έτη.
• 9ος αιώνας μ.Χ.: ~35 έτη.
• Μέσα 19ου αιώνα: ~40 έτη.
• Σήμερα: σε ανεπτυγμένες χώρες ξεπερνά τα 82 έτη (στην Ελλάδα ~82,1 έτη, σύμφωνα με την Έκθεση Ανθρώπινης Ανάπτυξης 2019).
  
  

Η μεγάλη αυτή αύξηση αποδίδεται κυρίως στη βελτίωση της διατροφής, της υγιεινής και των κοινωνικών συνθηκών, περισσότερο παρά στις ιατρικές παρεμβάσεις. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ
Έχουν διατυπωθεί πάνω από 300 θεωρίες για τη γήρανση. 
Οι πιο σημαντικές:

• η εξελικτική θεωρία (Williams): η γήρανση προκύπτει από τη μείωση της αποτελεσματικότητας των μηχανισμών επιδιόρθωσης.
• το οξειδωτικό στρες: οι ελεύθερες ρίζες προκαλούν βλάβες στα κύτταρα με το πέρασμα του χρόνου.
• τα τελομερή: οι προστατευτικές άκρες των χρωμοσωμάτων μικραίνουν με κάθε κυτταρική διαίρεση, επιταχύνοντας τη φθορά.
  

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη ανθρώπινη ζωή ήταν της Jeanne Calment (Γαλλία, 122 έτη).
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, χώρες όπως το Χονγκ Κονγκ (84,7 έτη) κατέχουν την κορυφή στην παγκόσμια κατάταξη, ενώ άλλες, όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, παραμένουν κάτω από τα 53 έτη.

Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν θεωρητικά δυνατή την επιμήκυνση της ζωής έως και τα 150–200 έτη, αλλά αυτό παραμένει υποθετικό. 
Σήμερα, ο στόχος της έρευνας είναι η υγιής γήρανση, δηλαδή η αποφυγή χρόνιων ασθενειών και η διατήρηση καλής ποιότητας ζωής.

ΟΙ ΜΠΛΕ ΖΩΝΕΣ
Ο Dan Buettner και συνεργάτες μελέτησαν περιοχές όπου οι κάτοικοι ζουν σημαντικά περισσότερο:

• Ικαρία (Ελλάδα)
• Σαρδηνία (Ιταλία)
• Οκινάουα (Ιαπωνία)
• Νικόγια (Κόστα Ρίκα)
• Λόμα Λίντα (ΗΠΑ)

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μελέτη στις διατροφικές - κοινωνικές συνήθειες των ανθρώπων σε συγκεκριμένα πέντε περιοχές (μπλε ζώνες) της Γης, όπου οι κάτοικοι ζουν αισθητά περισσότερα χρόνια από τον υπόλοιπο πληθυσμό.

ΚΟΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ:
* Διατροφή: φυτοφαγική, χαμηλή σε κρέας, περιορισμένες θερμίδες, πλούσια σε όσπρια, λαχανικά και ψάρια.
* Φυσική δραστηριότητα: τακτική κίνηση μέσα στην καθημερινότητα.
* Κοινωνικότητα: ισχυροί οικογενειακοί και κοινωνικοί δεσμοί.
* Ψυχική υγεία: χαμηλά επίπεδα άγχους, αίσθηση σκοπού στη ζωή.
* Ύπνος και ξεκούραση: επαρκής ύπνος, σταθεροί ρυθμοί.
 
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑ
Θετικοί
> Μεσογειακή διατροφή και θερμιδικός περιορισμός.
> Σταθερή άσκηση σωματική και νοητική.
> Κοινωνικές σχέσεις και συμμετοχή σε κοινότητα.
> Καλή ψυχολογία και διαχείριση άγχους.
> Ύπνος 7–8 ωρών ημερησίως.
Αρνητικοί
< Χρόνιο στρες.
< Κάπνισμα και υπερβολικό αλκοόλ.
< Παχυσαρκία και κακή διατροφή.
< Μοναξιά και κοινωνική απομόνωση.
< Ρύπανση και ηχορύπανση.
 
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ
Η γήρανση σχετίζεται με την ποιότητα και τη σταθερότητα του γενετικού μας υλικού.

• Τελομερή: καθορίζουν το ρυθμό φθοράς. Το μήκος τους επηρεάζεται από διατροφή, άσκηση, στρες και ύπνο.
  (Τα τελομερή ειναι ειδικοί μοριακοί σχηματισμοί οι οποίοι προστατεύουν το DNA από τη φθορά, τόσο κατά τη διάρκεια των κυτταρικών διαιρέσεων όσο και κατά την διάρκεια του οξειδωτικού stress. 
  Το μήκος των τελομερών καθορίζεται από δυο παράγοντες, πρώτα το κληρονομικό μας υπόβαθρο στο οποίο δεν έχουμε δυνατότητα παρέμβασης και μετά από το υλικό-ψυχολογικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε).
• Ορμόνες και εγκεφαλική λειτουργία: το χρόνιο στρες και οι διαταραχές ύπνου οδηγούν σε βιολογική φθορά.
• Επιδημιολογικές μελέτες: δείχνουν ότι η μακροζωία είναι προϊόν συνδυασμού γονιδίων (30%) και τρόπου ζωής/περιβάλλοντος (70%)

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ

Η μακροζωία δεν είναι τυχαίο φαινόμενο, αλλά αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης βιολογίας, περιβάλλοντος και κοινωνικής ζωής.

• Ο υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να παρατείνει τα χρόνια ζωής κατά δεκαετίες.
• Οι «μπλε ζώνες» δείχνουν ότι η διατροφή, η φυσική δραστηριότητα και η κοινωνικότητα αποτελούν το κλειδί.
• Η πρόκληση του 21ου αιώνα δεν είναι μόνο να ζήσουμε περισσότερο, αλλά να ζήσουμε καλύτερα και υγιέστερα.

Η φωτογραφία ''IKARIAN EVOLUTION'' είναι ευγενική προσφορά της Σελήνας Καστανiάς